mjkuna pisze:Wiatrak wzniesiono w tym samym roku, na fundamentach wyburzonej w 1726 środkowej budowli bramy miejskiej (tzw. bramy przedniej) i starej baszty miejskiej, oraz małej baszty wykuszowej (Wiekhaus).
mam pytanie, o którą basztę otwartą chodzi, bo z tego co wynika z widoków miast baszta położona po południowej stronie bramy była basztą zamknięta, dwustopniową?
baszta po północnej stronie była chyba też przebudowana w późniejszym czasie na basztę zamkniętą? czy może chodzi o dobudowany do kurtyny muru dom (na powyższym planie Wohnhaus lub Schuppen), a nie czatownię? do czego odnosi się "stara baszta miejska"?
druga sprawa - sama nazwa Bramy Passawskiej dziwnie mi się kojarzy czy to z Pasewalkiem (w kierunku którego prowadziła), czy z pastwiskiem (vide osiedle kolonistów rolnych). oczywiście są to tylko skojarzenia
ale imho pogląd prof. Rymara wydaje mi się najbardziej prawdopodobny
Kolejny raz dziękuję mjkunie za wnikliwą analizę mojego serialu pod tytułem „Najstarsze nazwy ulic i inne nazwy miejscowe”. Jak widzę, tym razem problem dotyczy pozostałości bramy Passawskiej w XVIII wieku. Otóż, jak wiemy, w wyniku działań wojennych z roku 1659 zespół bramny traci na znaczeniu i oprócz środkowej budowli bramy miejskiej (tzw. bramy przedniej), zostaje zburzony. Prawdopodobny wygląd bramy po zburzeniu widzimy na rysunku przedstawiającym oblężenie Szczecina w roku 1677. Przyznaję, że okoliczności powstania wiatraka na ruinach Bramy Passawskiej przedstawiłem zbyt ogólnikowo, stąd być może to nieporozumienie. Jak to wyglądało, możemy przeczytać w opracowaniu C. Fredricha, Die Baugeschichte Stettins unter König Friedrich Wilhelm I [w:] BSt NF Bd. XXXI, Stettin 1929, s. 94. W roku 1725 na życzenie króla Fryderyka Wilhelma I postanowiono wybudować wiatrak dla potrzeb miasta Szczecina. Pierwotnie planowano ustawić go, jak życzył sobie jeden z potencjalnych dzierżawców, na bastei, budowli fortyfikacyjnej, wzniesionej na planie podkowy, określanej przez Fredricha nazwą „hohe Rondell” (wysoki Rondel, być może chodzi tu o jeden z istniejących w tym czasie barbakanów, bramy Młyńskiej, lub Świętego Ducha). Ostatecznie wybrano miejsce, na którym usytuowana była wspomniana wyżej środkowa brama Passawska, stara baszta miejska, położona w ciągu muru miejskiego (czyli prawdopodobnie jeszcze średniowieczna) oraz mała baszta wykuszowa (Wiekhaus). Do tego doszedł kawałek placu należącego do budynku wybudowanego w roku 1727 z przeznaczeniem na koszary. Miasto po licznych przepychankach, do kogo należą stare umocnienia miejskie, czy do miasta, czy do państwa pruskiego, otrzymało zadośćuczynienie w kwocie 25 talarów za bramę i basztę wykuszową. Analizując wnikliwie ten tekst wydaje się jednak, że Fredrich pisząc, gdzie ostatecznie ustawiono ten wiatrak, podaje, że „wybrano miejsce środkowej Bramy Passawskiej, [tj.] starej baszty miejskiej i małej baszty wykuszowej” (die Stätte des innersten Passauer Tores, eines alten Stadtmauerturmes und eines kleinen Wiekhauses gewählt). Czyli podsumowując, wspomniana przeze mnie w artykule „stara baszta miejska”, to budowla, jaka ostatecznie powstała na miejscu Bramy Passawskiej w ciągu XVII wieku. Dalej Fredrich pisze, że bramę zburzono w 1726 roku i na pozostałym po niej fundamencie, wysokim na 37,5 stopy, osadzono wiatrak. Został on wydzierżawiony w roku 1727 radcy wojennemu Winkelmannowi. Do całości należały budynki gospodarcze, usytuowane od strony wschodniej. Na załączonym planie z XVIII w. (ryc. 17), opisane to jest w kolejności:
1/ Mühle (młyn, określony w tekście opracowania Fredricha jako wiatrak)
2/ Wohnhaus [319] (dom mieszkalny, określony jako budynek gospodarczy)
3/ Schuppen (szopa, określona jako stodoła)
Wiatrak, jako, ze zakłócał spokój okolicznym mieszkańcom, został zburzony w roku 1838. Tyle na ten temat Fredrich. Pozostaje nam jeszcze sprawa tej baszty wykuszowej. Niestety widoki miasta średniowiecznego, jakie się zachowały nie są na tyle miarodajne, by określić jej faktyczne położenie. Wiemy, że w pobliżu bramy istniała baszta wykuszowa, określana przez Fredricha (Die älteren Stettiner Strassennamen im Rahmen der älteren Stadtentwicklung – von
H. Lemcke, zweite neubearbeitete Auflage von C. Fredrich, Stettin Leon Sauniers Buchhandlung 1926, s. 54) jako „Wiekhaus Nr. XIII”, licząc od Bramy Panieńskiej. Czy o tą chodzi, tak do końca nie jestem pewien.
Mój pogląd na temat pochodzenia nazwy Bramy Passawskiej w dalszym ciągu jest zbieżny z poglądem wyrażonym przez prof. Rymara w przypisie do "Pomeranii", t. II, T. Kantzowa.
A tak przy okazji, co się stało ze stroną
http://www.muryobronne.republika.pl/szc ... zecin.html.
Pozdrawiam.